Bu hafta konumuz kişilik bozukluklarının en bilinenlerinden biri olan bipolar bozukluk. Riskli davranışlarıyla bildiğimiz ya da depresif ruh hallerini belirli dönemlerde yaşayan ruh hallerinde iki ucu da gördüğümüz bir kişilik bozukluğu türü. Delibal filminin de Çağatay Ulusoy’un canlandırdığı Barış karakterinde bipolar bozukluk türü gözlemlenmektedir. Barış karakterinin manik döneminde riskli davranışlarını, aşırı hızla motor kullanışını görüyoruz. Depresif dönemine ait de pek çok sahne olan Delibal’ı bipolar bozukluğu merak edenlere tavsiye ediyorum. Peki, psikoloji bipolar bozukluğu nasıl tanımlar ve bipolar bozuklukla ilgili merak edilenler nelerdir?

Bipolar Bozukluk Nedir?

Duygu durumda yaşanan farklılıklar sayesinde anlaşılan bipolar bozuklukta iki tablodan bahsedilir bu iki tablodan birincisi neşeli, enerjik ve hareketlilik yaşanan mani dönemi kapsarken ikinci tablo ise birincinin aksine depresif, melankolik dönemlerde depresyon dönemleri olan bir tabloyu kapsar. Ayrıca bu iki dönem karışık olarak birlikte de ortaya çıkabilmektedir.

Bipolar Bozukluk Nedenleri Nelerdir?

Bipolar bozukluğun kesin bir nedeni bilinmemektedir. Ancak genetik faktörlerin, beyindeki kimyasal dengesizliklerin ve bazı tetikleyici faktörlerin üzerinde durulmaktadır. Bu tetikleyici faktörler istismar, kayıp, yas ya da günlük yaşamda yaşanabilecek diğer travmatik olaylar olabilir.

Bipolar bozuklukta cinsiyet farklılıkları görülmemektedir. Kadınlarda ve erkeklerde aynı oranda görülür. Ortalama başlangıç yaşı 20-25 yaş olup bipolar bozuklukta mevsimin hastalığın üzerine etkisi vardır. Sıcak mevsimlerde yani ilkbahar ve yaz döneminde hastalığın manik dönemi yani mutlu, enerjik ve neşeli dönemi yaşanır. Kış ve sonbahar mevsimlerde ise hastalığın depresif dönemlerinin yaşandığı bilinmektedir.

Bipolar Bozukluğun Belirtileri Nelerdir?

Bipolar bozukluk iki döneminin belirtileri farklıdır. Manik dönemde ve depresif dönemdeki belirtileri farklılık göstermektedir.

Depresif Dönem Belirtileri,

- Üzgün, ümitsiz, huzursuz hissetmek
- Değersiz hissetmek
- Aşırı uyuma
- İntihar düşünceleri

Manik Dönem Belirtileri,

- Riskli davranışa eğilim
- Kendine abartılı güven
- Uyku ihtiyacında azalma
- Kafa dağınıklığı, düşünceye odaklanamama

Bipolar Bozukluk Tanısı Nasıl Konulur?

Bipolar bozukluk tanısı konulabilmesi için DSM VE ICD tanı ölçütleri kullanılır. Bu ölçütlere göre öncelikle hangi tip bipolar bozukluk olduğu öğrenilir. Dört tipte bipolar bozukluk görülebilmektedir. Bu tiplerin her birinin ayrı tanı kriterleri vardır. Bu tanıyı koyabilecek kişi bir hekimdir. Tanı konulduktan sonra bir ruh sağlığı uzmanı eşliğinde terapiye devam edilebilir. 

Bipolar Bozukluğun Tedavisi ve İlaçları Nelerdir?

Bipolar bozukluğun üç faklı ilaç sınıfı ile tedavisi olur. Ruh hali stabilizatörleri, antipsikotikler ve antidepresanlar. Bu ilaçlardaki asıl amaç duygu durum düzeylerini stabil halde tutmaktır. Lityum karbonat bipolar tedavisinde son derece etkilidir. Mani dönemi azaltmakta son derece etkilidir. Bu ilaçlar bir hekim gözetimi altında alınarak bırakılmalı ya da devam edilmelidir. Ayrıca geçmiş yaşantıları ve gelecekteki yaşanabilecek durumlarla baş edebilmek için psikoterapi önemli bir süreçtir. Bu süreçte psikolojik destek almak kişinin uyum sağlama düzeyini arttıracaktır.

Bipolar Bozukluğun Dönemleri Nelerdir?

Bipolar bozukluğun; psikotik mani, hipomanik dönem, bipolar depresif dönem ve karma dönem gibi dönemleri vardır. Psikotik mani dönemde, mani döneme ek olarak sanrı ve halüsinasyonlar eklenir. Hipomanik dönemde kişi maninin daha hafif düzeylisini yaşar. Karışık dönemde ise manik ve depresif belirtileri bir arada yaşanır.

Bipolar bozukluğu olan bireyler zaman zaman yaşadıkları duygu durum bozuklukları yüzünden zorlansalar da iş hayatında bulunabilmektedirler. Ayrıca dünyaca bilinen birçok ünlüde de bipolar bozukluk görülebilmektedir. Demi Lovato, Sia, Jim Carrey, Kurt Cobain, Nurseli İdiz, Britney Spears ve Mel Gibson bipolar teşhisi konan ünlülerdendir.

Bipolar bozukluğu olan bireyler evlenebilirler. Ancak ilişkide daha az sorun yaşamak için bipolar bozukluğu olan bireyler tedavi sürecine düzenli olarak devam etmelidirler. Hatta eş bu konu hakkında detaylı bilgi sahibi olmalı gerekli görülen noktalarda bir çift terapistiyle bu süreç devam etmelidir. Kişinin duygu durum bozukluklarının elinde olmadığını eş bilmeli, bu süreçte zaman zaman yaşanabilecek travmatik olaylar dolayısıyla atakların şiddetlerinin artabileceğini unutmamalıdır. Bu süreçte alınacak psikolojik destek hem bipolar bozukluğu olan kişi hem de eş için bu sürecin daha rahat geçirilmesini sağlayacaktır.

Bipolar bozukluğu olan bireyler askerlik yapma dönemleri geldiğinde bu durumu ilgili şubeye bildirmeleri durumunda şube hastayı asker hastanesine gönderir. Burada doktorların vermiş oldukları karar neticesinde “askerliğe elverişli- erteleme- elverişli değil” gibi kararlar çıkabilir. Bu durum hastanın durumuna ve doktorların bu durumdaki gözlemlerine göre değişmektedir.

Bipolar bozukluğu olan bireyler mevzuat gereği polis, subay, kaptan vs. meslekleri yapamazlar. Ancak memurluk için genel bir yasa yoktur. Bu süreçte işi yapıp yapamayacağı işe de bağlıdır. Duygu durumundaki değişiklikler ve ataklar dolayısıyla kendine veya bir başkasına zarar verebilme ihtimali göz önünde bulundurulur. Çünkü bipolar bozukluğu olan bireylerde manik dönemde bireyin riskli davranışlarına artış gözlemlenir.